Αρχίζει το Ματς, Μέσα και οι Μετανάστες!

Οι διάφορες πτυχές στην σχέση μεταξύ μεταναστών και αθλητισμού διακρίνονται πιο καθαρά αν προσεγγίσει κανείς το θέμα σε συγκεκριμένα ιστορικά και πολιτιστικά πλαίσια.

Για τους Έλληνες μετανάστες στην Αμερική της δεκαετίας του 1950, παραδείγματος χάριν, η συμμετοχή (και μεγαλειώδης μάλιστα) του Aristotle George (Harry) Agganis στο μπέιζ μπολ, το εθνικό σπορ της Αμερικής, αντιπροσώπευε το όνειρο της ίσότιμης κοινωνικής συμμετοχής. «Δεν είμαστε πια ξένοι. Χάρη στον Harry είμαστε πάλι οι Χρυσοί Έλληνες,» δήλωνε χαρακτηριστικά η μητέρα του, δύο χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του. Η ατομική επιτυχία σε εθνικό επίπεδο λειτουργούσε και σαν εισητήριο για την σεβαστή αποδοχή του εθνοτικού συνόλου.

Η προτίμηση για ένα ατομικό-επιθετικό άθλημα όπως η ξιφασκία, από την άλλη μεριά, έχει αποδοθεί (από την Olympia Dukakis για παράδειγμα) στον άγριο θυμό που φούντωνε στα παιδιά των μεταναστών που βίωναν εθνοτικές διακρίσεις. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το σενάριο. Αντί να γίνεις φονιάς για να αντιπερασπιστείς την προσβολή του υποβιβασμού σου το ρίχνεις στην νόμιμη κατά μέτωπο επίθεση με το ξίφος. Αφήστε που σ΄αυτές τις καταστάσεις πέφταν βροχή και πραγματικές μπουνιές, σφαλιάρες και γενικά πλακώματα. Δεν θα εκπλαγόμουν από μια ανάλυση που θα συνέδεε το μποξ και την πάλη με αυτού του είδους τα βιώματα. Αν με μειώνεις εσύ καθημερινά, αν ποδοπατάς τους (μετανάστες) γονείς μου, έλα να τα πούμε στην αρρένα· κι αν σου τις βρέξω θα πάρω και βραβείο κιόλας. Να λοιπόν τι εξηγεί την μέθη των Ελλήνων μεταναστών τις δεκαετίες των ΄30 και ΄40 κάθε φορά που ο θρυλικός Christos Theofilou, ο επονομαζόμενος "Golden Greek" Jim Londos, ταπείνωνε τους αντιπάλους του (για ένα σχετικό σχόλιο και footage δέστε το ντοκιμαντέρ, thejourneygreekamericandream.org/)

Μια πρόσφατη καταχώρηση στη μπλογκόσφαιρα για το μουντιάλ προσθέτει άλλη μια διάσταση στο θέμα μας. Ο Κωστής Κουρέλης, στην καταχώρηση του οποίου αναφέρομαι, μας προσκαλεί να σκεφτούμε το ποδόσφαιρο όχι σαν ένα «ξένο» σπορ στην Αμερική αλλά σαν ένα σπορ του οποίου η σπονδυλική στήλη (οι παίκτες δηλαδή) είναι άμμεσα συνδεδεμένη με το φαινόμενο της μετανάστευσης, δηλαδή με το «ξένο» στην Αμερική που επαναπροσιορίζεται σαν εθνικό.

Ο Κωστής ανατρέχει στις οικογενειακές καταβολές των παικτών της εθνικής Αμερικής αναδεικνύοντας τις κατά κόρο μεταναστευτικές ρίζες ή εμπειρίες τους. Μαθαίνουμε ότι ο Benny Feilhaber γεννήθηκε στην Βραζιλία, ότι οι γονείς του Oguchi Onyewu προέρχονται από την Νιγηρία, ενώ ο Clint Dempsey έμαθε ποδόσφαιρο παίζοντας με Μεξικανούς μετανάστες στο Τέξας. Ας προσθέσουμε σε αυτήν την λίστα και μια παλαιότερη Ελληνομερικανική δόξα, τον πολύ Panayoti Alexander (Alexi) Lalas, ο οποίος ευδοκιμεί σαν ποδοσφαιρικός σχολιαστής στο ESPN και ABC.

Μια τέτοιου είδους ανάλυση της Αμερικανικής ομάδας σαν το «National Team of Immigrants» μπορεί να ξέφυγε των σχολιαστών του ESPN αλλά όχι και του Κουρέλη (kourelis.blogspot.com/).

Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε μια ακόμα καταχώρηση στην μπλογκόσφαιρα που φαινομενικά δεν έχει να κάνει τίποτα με το θέμα μας. Πρόκειται εδώ για μια καθημερινή σκηνή στην Αθήνα όπου κατά το πλείστον άρρενες μετανάστες και μη είναι προσηλωμένοι στα ματς του μουντιάλ. Ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας Γκαζμέντ Καπλάνι, που συμμετέχει «αραγμένος» στην καφετερία Everest της γειτονιάς του, δεν έχει τα μάτια του κολλημένα αποκλειστικά στην οθόνη. Λειτουργεί εθνογραφικά, καταγράφοντας συμπεριφορές, στάσεις, και διαχωρισμούς στο μικρόκοσμο του δημόσιου ποδοσφαιρο-φεστιβάλ. Να πως καταγράφει «τις διαφορετικές χειρονομίες που συνοδεύουν τις ποδσφαιρικές φάσεις»: «Όταν χάνεται ένα γκολ, ελληνικά, συνοδεύεται με μούντζα ή σταυροκόπημα. Αλβανικά με μια κίνηση του χεριού που σημαίνει <Αϊ στον διάβολο>. Οι άραβες μετανάστες χτυπούν το μέτωπο ή το στήθος τους» (tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artID=4579742).*

Υπάρχει βέβαια μια οφθαλμοφανής διαφορά μεταξύ των δύο παραπάνω καταστάσεων. Στην πρώτη οι «μετανάστες» είναι μέσα στο γήπεδο, οι κεντρικοί ήρωες· ενώ στη δεύτερη είναι έξω, ούτε καν κομπάρσοι. Στην πρώτη οι «μετανάστες» είναι η εθνική, στην δεύτερη ίσως και να μη θεωρούνται καν μέλη του έθνους.

Το να συγκρίνουμε βέβαια αυτές τις καταστάσεις θα ήταν άτοπο χωρίς να λάβουμε υπ΄όψιν μας τις ριζικά διαφορετικές ιστορίες της μετανάστευσης σε Αμερική και Ελλάδα. Αλλά ποιός ξέρει. Με την αλλαγή της μεταναστευτικής πολιτικής στην Ελλάδα, είναι δυνατόν στο μέλλον ταλέντα με ονόματα όπως «Τζαμίλ» και «Ογκόυα–Σοφοκλής» να λαμπρύνουν την εθνική φανέλλα· να σκοράρουν σωρηδόν χωρίς άδικα να τους ελέγχει η κοινωνία–διαιτητής σαν οφφσάιντ. Αμήν γιατί και goal, και σκληρή δουλειά, και διακρίσεις χρειαζόμαστε.

Ο χρόνος θα δείξει.

* Για περαιτέρω σκέψεις για την γλώσσα των εκφράσεων και την μεταφορική σημασία του ποδοσφαίρου δέστε, opinionator.blogs.nytimes.com/2010/06/16/a-world-cup-mentality/?hp