Disparate Genres, a Common Ideology: "Avatar" and "My Big Fat Greek Wedding" (bilingual edition)

What could Avatar and My Big Fat Greek Wedding (MBFGW) possibly have in common?

Nothing, one could safely claim. Fundamental thematic and stylistic disparities distinguish the two films: A science fiction and epic narrative versus a romantic comedy following realist conventions. No relationship whatsoever.

Still, once we approach the films as narratives of encounters between white people and cultural Others it is possible to identify a common ideological thread. In both, the white hero performs a similar function.

In Avatar, as Annalee Newitz notes, the white character not only adopts the customs of the “natives” but also becomes a leader in their fight to preserve their threatened way of life (http://gawker.com/5422666/when-will-white-people-stop-making-movies-like-avatar). Newitz discusses the film in the context of an American filmic tradition–which includes Dances with the Wolves among others–that reverses the historical relationship between whites and non-whites without, however, modifying the power relations between the two. If in the past the white cultural and (military) invasion subjugated non-white people such as the Native American Indians, it is the whites now who emerge as the saviors of the Other. And they do so by assuming a leading position in the Other’s struggle for cultural survival.

As in Avatar, MBFGW also features a leading white character, Ian Miller, who turns native, learning Greek folk dances and adopting ethnic superstitions such as the belief in the curative effect of Windex. And here too the white hero assumes a leading role in safeguarding ethnicity.

MBFGW presents ethnicity as a network of close kinship relations and engaging vibrancy; a cultural resource of particular value to Ian, a priceless oasis of meaning in his empty, as he sees it, life. And ultimately it will be Ian defending this ethnic way of life. When Toula, exhausted by her father’s opposition to her relationship suggests that she and Ian escape it all, it is Ian who averts the severing of the ethnic family, citing its importance. Here, too, the white character functions as the vigilant guardian of a fundamental aspect of the ethnic Other. An ethnic facet oppressed in the past by white society it is now valorized. Wasn’t it Michael Novak who in the early 1970s accused the WASPS of the cultural slaughter of the PIGS (Poles, Italian, Greeks, Slavs)–whom he portrayed as the “network people”?

Almost forty years later the WASP answer strikes back for everyone to see: It is the white society that now sees it as its responsibility to protect ethnicity. This nexus of filmic representations serves to cancel white guilt as it situates whites at the helm of multiculturalism. In this manner the impression is created of American society underwriting the terms of its multicultural direction.

Let us not forget, for instance, that Greek American festivals “choreograph” Greek cultural performances according to mainstream tastes and expectations, according to what the wider public considers acceptable ethnicity:

While certainly an expression of ethnic affirmation,

this practice at the same time

consents to cultural subjugation.

– – There is of course much more to MBFGW to which I will be returning.

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Τι κοινό θα μπορούσαν να έχουν οι ταινίες Avatar και My Big Fat Greek Wedding (MBFGW)?

Καμμία, θα έλεγε άνετα κανείς. Ριζικές μεταξύ τους διαφορές στη θεματική και στο στυλ τις διαφοροποιούν όσο τη μέρα και τη νύχτα. Eπιστημονική φαντασία και επική διάσταση η πρώτη, ρομαντική κωμωδία και ρεαλιστική αναπαράσταση η δεύτερη. Απολύτως καμμία σχέση.

Και όμως, αν τις προσεγγίσουμε σαν αφηγήσεις συνάντησης των λευκών με Άλλες κουλτούρες είναι δυνατόν να διακρίνουμε έναν κοινό ιδεολογικό πυρήνα, κυρίως όσον αφορά την λειτουργία του λευκού ήρωα.

Στο Avatar, όπως σημειώνει η Annalee Newitz, ο λευκός πρωταγωνιστής όχι μόνο υιοθετεί τα ήθη και έθιμα των «ιθαγενών» αλλά ανακηρύσεται και ηγέτης στον αγώνα της διάσωσης του απειλούμενου τρόπου ζωής των (http://gawker.com/5422666/when-will-white-people-stop-making-movies-like-avatar). Η Newitz αναλύει την ταινία στο πλαίσιο μιας Αμερικανικής κινηματογραφικής παράδοσης–που περιλαμβάνει το Dances with Wolves μεταξύ άλλων–που αντιστρέφει την ιστορική σχέση λευκού-μη λευκού χωρίς όμως να μεταβάλλει τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ τους. Αν λοιπόν στο παρελθόν η λευκή πολιτιστική (και στρατιωτική) επέλαση ποδοπάτησε μη λευκούς λαούς όπως τους Ινδιάνους, τώρα οι λευκοί αναδεικνύονται οι σωτήρες του Άλλου. Μάλιστα τοποθετούνται σε ηγετική θέση στον αγώνα του τελευταίου για πολιτιστική επιβίωση.

Όπως στο Avatar έτσι και στο My Big Fat Greek Wedding είναι ο λευκός Ιαν Μίλλερ που «ιθαγενοποιείται», και σέρνοντας το καλαματιανό και υιοθετόντας την δοξασία στις θεραπευτικές ιδιότητες του Windex. Και εδώ επίσης ο λευκός ήρωας παίζει ηγετικό ρόλο στην προστασία του εθνοτικού Άλλου.

Το MBFGW παρουσιάζει την εθνοτική ομάδα σαν ένα πλέγμα στενών συγγενικών σχέσεων και σφύζουσας δυναμικής · σαν ένα πολιτισμικό κεφάλαιο πολύτιμο για τον Ίαν, μια ανεκτίμητη όαση νοήματος στην άδεια όπως θεωρεί ζωή του. Και είναι ο Ίαν τελικά αυτός που θα υπερασπίσει τον εθνοτικό τρόπο ζωής. Όταν η Τούλα, εξαντλημένη από την γονική αντίσταση στην σχέση της, προτείνει τον Ιαν να δραπετεύσουν (προτείνει δηλαδή μια ατομιστική λύση), είναι ο αγαπημένος της που την αποτρέπει, τονίζοντας τη σημασία της οικογένειας. Ο λευκός ήρωάς μας λειτουργεί κι εδώ σαν άγρυπνος φρουρός μιας καίριας πολιτιστικής διάστασης του εθνοτικού Άλλου. Κάτι που είχε καταπιεσθεί στο παρελθόν από τους λευκούς τώρα ανακηρύσεται «προστατευόμενο είδος». Ο Michael Novak δεν ήταν που το 1971 κατηγορούσε τους λευκούς προτεστάντες ότι κατακρεούργησαν τους PIGS (Poles, Italian, Greeks, Slavs), τους οποίους παρουσίαζε σαν «network people»;

Σαράντα χρόνια αργότερα παρελαύνει μπροστά στα μάτια μας η λευκή απάντηση: είναι το λευκό τώρα που προσδιορίζεται σαν προστάτης του εθνοτικού. Το πλέγμα των αναπαραστάσεων αυτών ακυρώνει την ενοχή των λευκών καθώς την ίδια στιγμή τοποθετεί τους λευκούς στα ηνία της πολυπολιτισμικής εκστρατείας. Έτσι δημιουργείται η εντύπωση ότι οι πολυπολιτισμικές εκφράσεις στην Αμερικανική κοινωνία εγγράφονται σύμφωνα με τους δικούς της όρους.

Ας μη μας διαφύγει, για παράδειγμα, ότι τα Ελληνοαμερικανικά φεστιβάλ «χορογραφούν» την παρουσίαση της Ελληνικής κουλτούρας με βάση τις δεσπόζουσες προτιμήσεις και προσδοκίες του ευρύτερου κοινού· με βάση του τι γενικά θεωρείται αποδεκτή εθνοτική έκφραση:

Αυτό που βέβαια συνιστά εθνοτική επιβεβαίωση,

αποτελεί επίσης

μια πρακτική που συναινεί

στην πολιτιστική υποταγή.

– – Υπάρχει φυσικά πολύ πιο ζουμί στο MBFGW, στο οποίο και θα επανέλθω.