Περί Διασπορικής Ετερογένειας: ΄Ενα Ελληνοαμερικανικό Παράδειγμα

(Το παράδειγμα αυτό προσφέρεται ως παράθεμα στα πλαίσια ενός ευρύτερου άρθρου μου για το θέμα της διασποράς, υπό δημοσίευση.)

Εμπειρικές μελέτες καταδεικνύουν ότι η διασπορά αποτελεί ένα ετερογενές κοινωνικό πεδίο. Αναγνωρίζεται σαν ένα πεδίο δράσης όπου οι ταυτότητες δημιουργούνται σε συνάρτηση με διάφορες (ταξικές, έμφυλες, πολιτιστικές) συνιστώσες. Στην μεθόριο των απεργιακών κινητοποιήσεων στην Αμερικανική Δύση στις αρχές του εικοστού αιώνα για παράδειγμα, βιομηχανικοί μετανάστες-εργάτες από την νοτιοανατολική Ευρώπη βιώνουν την καπιταλιστική εκμετάλλευση στο μεδούλι τους και μυούνται στην ιδεολογία του ταξικού αγώνα, επιτελώντας την μετάβαση από τον αγροτικό γενέθλιο χώρο στην Αμερικανική βιομηχανική νεοτερικότητα. Γίνονται Αμερικανοί με ένα συγκριμένο τρόπο: συναντούν και υιοθετούν τις αρχές και πρακτικές του Αμερικανικού εργατικού κινήματος. Μαθαίνουν να αγαπούν το μπέιζμπολ. Αλλάζουν κάποιες προγονικές συνήθειες ενώ διατηρούν άλλες. Έλληνες μετανάστες εργάτες αναγνωρίζουν αυτές τις μεταβάσεις, και διαμορφώνονται ως Ελληνοαμερικανοί, το οποίο και δηλώνουν (1).

Ταυτόχρονα, Έλληνες μετανάστες επιχειρηματίες της ίδιας περιόδου παίρνουν αποστάσεις από την εργατικά προσδιορισμένη Ελληνοαμερικανική ταυτότητα, και την στιγματίζουν δημόσια. Ακολουθούν ένα εναλλακτικό μοντέλο Αμερικανοποίησης, αυτό της μεσαίας τάξης, που έρχεται σε άμεση σύγκρουση με τα συμφέροντα των εργατών. Σε μία περίοδο όταν οι συνδυαστικές ταυτότητες που ευθέως ανακαλούν την χώρα καταγωγής των μεταναστών (Greek American) θεωρούνται ένδειξη αντιαμερικανισμού, ένα τμήμα της μεσοαστικής τάξης δημιουργεί μια νέα ταυτότητα (American Hellenic) που θέτει σαν κυρίαρχο σημείο διασπορικής ταύτισης την αρχαία Ελλάδα, η οποία αποτελεί και Αμερικανικό ιδεώδες. Τονίζουν έτσι την συμβατότητα του Ελληνικού και του Αμερικανικού σύμφωνα με τις επιταγές του κυρίαρχου αφηγήματος της αφομοίωσης και τα μετασχηματιστικά πλέγματα εξουσίας που θέτει σε κίνηση.

Το παραπάνω παράδειγμα απεικονίζει εμπειρικά δύο συσχετιζόμενες διαδικασίες:

(1) Η διασπορά συνδέεται με την δημιουργία νέων ταυτοτήτων σε διαπραγμάτευση με ιστορικά προσδιορισμένες ζώνες επαφής.

(2) Η παραπάνω επιτέλεση δεν πραγματοποιείται με τον ίδιο τρόπο για το σύνολο της διασποράς. Οι νέες ταυτότητες διαμεσολαβούνται από την ταξική θέση των εμπλεκομένων καθώς και τα όρια ταύτισης που επιτρέπουν κυρίαρχα αφηγήματα στην χώρα υποδοχής. Το Αμερικανικό εργατικό κίνημα και η πίεση για ολική αφομοίωση προσδιορίζουν αντίστοιχα την δημιουργία δύο τουλάχιστον αναδυομένων και αντιμαχόμενων ελληνικών ταυτοτήτων κατά την ιστορική περίοδο που αναφέρθηκα και μέσω των πλεγμάτων εξουσίας που την διαπερνούν. Η εσωτερική διαφοροποίηση είναι το σαφές αποτέλεσμα.

Να θέσω αυτές τις διαδικασίες σε ευρύτερο πλαίσιο: η ταξική, έμφυλη, σεξουαλική και άλλες πολιτικές θέσεις διασπορικών υποκειμένων οδηγούν σε διαφορετικές συνδυαστικές ταυτότητες συμβάλλοντας σε περαιτέρω εσωτερική διαφοροποίηση και ιδεολογικά ρήγματα μέσα στους κόλπους της διασποράς. Η μεθοριακή κατάσταση καθιστά την διασπορά όχι με όρους ομογένειας αλλά όρους ετερογένειας.

Γιώργος Αναγνώστου

Note

1. Anagnostou, Yiorgos. 2019. “Poetry Traversing History: Narrating Louis Tikas in David Mason’s Ludlow.” In Retelling the Past in Contemporarty Greek Literature, Film and Popular Culture. Gerasimus Katsan and Trine Willert eds., 49–66. Lexington Press.