RESPONSE TO THE PM OF AUSTRALIA ANTHONY ALBANESE REGARDING HIS RECENT STATEMENTS ABOUT THE ROLE OF THE GREEK ORTHODOX CHURCH IN THE CULTURAL AND EDUCATIONAL AFFAIRS OF THE GREEK AUSTRALIAN COMMUNITY (In English and Greek)

During the recent visit of the Ecumenical Patriarch Bartholomew, for the centenary celebrations of the Greek Orthodox Archdiocese of Australia, the Prime Minister stated publicly that “For a century, the Church has preserved the culture and language of Australia’s Greek community, connecting generations to their heritage”.

With all due respect Prime Minister, you got it wrong! It is our communities that have fought for the preservation of Greek language and culture.

As Australians of Greek background who have been actively involved for many decades now, in the affairs of our own community, as well as of the wider Australian society, via community organisations, trade unions, political parties and social movements, we express our disapproval of this historically inaccurate statement.

To state that it was the Greek Orthodox Church that maintained and promoted Greek culture and language in Australia is simply wrong! It ignores the hard work and commitment of numerous community groups and individuals who have worked tirelessly and selflessly to build a new home and a new identity, that draws upon the history and culture of both Greece and Australia.

Greek community organisations existed long before the arrival of the organised church and until that time, and even after that, they served the religious needs of their members. Prime Minister, it was the established Greek Communities of Melbourne, Sydney, Adelaide and others, that in the early to mid-20th century created the schools that taught and continue to teach Greek to thousands of young Greek Australians for over a century.

These same organisations, together with many ordinary working-class Greek Australians during the 70s, lobbied respective state governments to ensure that Greek was taught in the public education system, because apart from a community language it is also an Australian language, thus, making it accessible to all and not just the few.

The Prime Minister should know it was cultural and workers organisations that were established in individual states, that provided cultural activities such as theatre, dances, lectures, concerts, sporting events, as well as social services, to the ever-growing Greek communities of that time.

Dear Prime Minister, it was members and supporters of various Australian political parties, but especially of your party, that during the 50s, 60s and 70s were at the forefront of the struggle to lay the foundations and principles of Australian multiculturalism? It was the secular communities and their activists not the Church, that fought for the establishment of multiculturalism!

In short, Hellenism is broader than Orthodox Christianity, in the same way that Australian culture is broader and more complex than religious denomination.

We acknowledge and respect the spiritual and religious role played by the Greek Orthodox Church, but we do not accept your inaccurate historical reference that it “preserved the culture and language of Australia’s Greek community”. This claim does not accord with the historical reality as lived by Greek-Australian communities.

Prime Minister, please respect the contributions and the legacy of all those community minded ordinary Greek-Australians and Greek migrants, who built today’s community and today’s Australia. It is the Greek community in its broad and secular forms that continues to nourish education, artistic and cultural development that is inclusive and without discrimination based on gender, sexuality or religious/political beliefs.


ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ ANTHONY ALBANESE ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤHΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΑΥΣΤΡΑΛΙΑΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, για τους εορτασμούς της εκατονταετηρίδας της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας, ο πρωθυπουργός δήλωσε δημόσια στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης ότι «Επί έναν αιώνα, η Εκκλησία διατήρησε τον πολιτισμό και τη γλώσσα της ελληνικής κοινότητας της Αυστραλίας, συνδέοντας τις γενιές με την κληρονομιά τους".


Συγγνώμη κύριε πρωθυπουργέ, αλλά κάνετε λάθος! Οι κοινότητές μας είναι αυτές που έχουν αγωνιστεί για τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού.

Ως Αυστραλοί ελληνικής καταγωγής που έχουν εμπλακεί ενεργά για πολλές δεκαετίες τώρα, στα δρώμενα της δικής μας κοινότητας, καθώς και της ευρύτερης αυστραλιανής κοινωνίας, μέσω κοινοτικών οργανώσεων, συνδικάτων, πολιτικών κομμάτων και κοινωνικών κινημάτων, εκφράζουμε την αποδοκιμασία μας για αυτήν την ιστορικά ανακριβή δήλωση.

Το να δηλώνει κανείς ότι η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν αυτή που διατήρησε και προώθησε τον ελληνικό πολιτισμό και γλώσσα στην Αυστραλία είναι απλά λάθος! Αγνοεί τη σκληρή δουλειά και τη δέσμευση πολλών κοινοτικών ομάδων και ατόμων, που εργάστηκαν ακούραστα και ανιδιοτελώς για να χτίσουν ένα νέο σπίτι και μια νέα ταυτότητα, που βασίζεται στην ιστορία και τον πολιτισμό τόσο της Ελλάδας όσο και της Αυστραλίας.

Οι ελληνικές κοινοτικές οργανώσεις υπήρχαν πολύ πριν από την έλευση της οργανωμένης εκκλησίας και μέχρι εκείνη την εποχή, και ακόμη και μετά, εξυπηρετούσαν τις θρησκευτικές ανάγκες των μελών τους. Κύριε πρωθυπουργέ, ήταν οι οργανωμένες Ελληνικές Κοινότητες της Μελβούρνης, του Σίδνεϊ, της Αδελαΐδας και άλλων πόλεων, που στις αρχές έως τα μέσα του 20ού αιώνα, δημιούργησαν τα σχολεία που δίδασκαν και συνεχίζουν να διδάσκουν ελληνικά σε χιλιάδες νέους Ελληνοαυστραλούς για πάνω από έναν αιώνα.

Αυτές οι ίδιες οργανώσεις, μαζί με πολλούς απλούς Ελληνοαυστραλούς της εργατικής τάξης, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70, άσκησαν πιέσεις στις αντίστοιχες πολιτειακές κυβερνήσεις για να διασφαλίσουν ότι τα ελληνικά θα διδάσκονταν στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, επειδή εκτός από μια κοινοτική γλώσσα είναι και μια αυστραλιανή γλώσσα, προσβάσιμη σε όλους και όχι μόνο σε λίγους.

Κύριε πρωθυπουργέ θα έπρεπε να γνωρίζετε ότι ήταν οι πολιτιστικές και εργατικές οργανώσεις που ιδρύθηκαν σε επιμέρους πολιτείες, που παρείχαν πολιτιστικές δραστηριότητες όπως θέατρο, χορούς, διαλέξεις, συναυλίες, αθλητικές δραστηριότητες, καθώς και κοινωνικές υπηρεσίες, στις ολοένα μεγεθυνόμενες ελληνικές κοινότητες εκείνης της εποχής.

Χρειάζεται να σας υπενθυμίσουμε κύριε πρωθυπουργέ, ότι ήταν μέλη και υποστηρικτές διαφόρων πολιτικών κομμάτων της Αυστραλίας, αλλά κυρίως του κόμματός σας, που κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του '50, του '60 και του '70 ήταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα για να τεθούν τα θεμέλια και οι αρχές του πολυπολιτισμού της Αυστραλίας. Ήταν οι κοσμικές κοινότητες και οι ακτιβιστές τους και όχι η εκκλησία, που πάλεψαν για την υιοθέτηση του πολυπολιτισμού!

Με λίγα λόγια, ο Ελληνισμός είναι ευρύτερος από τον Ορθοδοξία, όπως ακριβώς ο αυστραλιανός πολιτισμός είναι ευρύτερος και πιο περίπλοκος από τα θρησκευτικά δόγματα.

Αναγνωρίζουμε και σεβόμαστε τον πνευματικό και θρησκευτικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά δεν δεχόμαστε την ανακριβή ιστορική αναφορά σας ότι «διατήρησε τον πολιτισμό και τη γλώσσα της ελληνικής κοινότητας της Αυστραλίας». Αυτός ο ισχυρισμός δεν συνάδει με την ιστορική πραγματικότητα, έτσι όπως τη ζουν διαχρονικά, οι ελληνοαυστραλιανές κοινότητες.

Κύριε πρωθυπουργέ, σεβαστείτε τη συνεισφορά και την κληρονομιά όλων εκείνων των απλών Ελληνοαυστραλών και των Ελλήνων μεταναστών, που έχτισαν τη σημερινή κοινότητα και τη σημερινή Αυστραλία. Είναι η ευρύτερη ελληνική και κοσμική κοινότητα, αυτή που συνεχίζει να συνεισφέρει στην εκπαίδευση, στην καλλιτεχνική και πολιτιστική ανάπτυξη, με όρους συμπεριληπτικότητας, χωρίς διακρίσεις λόγω φύλου, σεξουαλικότητας ή θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεων.

Signatories

Tom Alegounarias Sydney
Con Alexandra's Adelaide
Arthur Anagnostou Adelaide
Penny Anagnostou Adelaide
Mary Anthony Sydney
Petro Alexiou Sydney
Dr Steve Bakalis Melbourne
Vangelis Bogias Adelaide
Sylvia Cassoudakis Adelaide
Maria Chrysanthou Sydney
Dr Con Costa Sydney
John Daviskas Sydney
Elias Diacolabrianos Melbourne
Sophie Diamantis Adelaide
Yannis Dramitinos Sydney
Manos Foundoulis Sydney
Angelo Gavrielatos Sydney
Andrew Gavrielatos Sydney
Krys Georgiadis Melbourne
John Georgiou Melbourne
Eleni Glaros Adelaide
Anastasia Hatzis Melbourne
Athanasia Hatzis Melbourne
Eleni Hatzis Melbourne
Hellen Hatzis Melbourne
Nikolas Hatzis Melbourne
Savvas Kallimachos Grigoropoulos Melbourne
Alyson Kakakios Sydney
Michael Kakakios Sydney
Michael Kakogiannis Melbourne
Xenofon Kakogiannis Melbourne
Phillip Kalogeras Adelaide
Georgia Katsifara Kolokitha Melbourne
Costas Kazantzis Melbourne
Helen Kazantzis Melbourne
Panos Kalathas Melbourne
Athena Karamarkos Melbourne
Kostas Karamarkos Melbourne
Marrietta Kokkas Melbourne
George Koletsis Melbourne
Siobhan Koletsis Melbourne
Anthia Kollaras Sydney
Matoyla Kollaras Sydney
Eleni Eleftherias Kostakidis Sydney
Kaliopi Kotis Sydney
Michael Kotis Sydney
Stanley Koulouris Sydney
Joanne Kyrkilis Melbourne
Alexander Ladopoulos Sydney
Dimitra Lagoudaki Melbourne
John Lesses Adelaide
Eleni Maltezou Melbourne
Effie Maltezos Melbourne
Costas Markos Melbourne
Theo Markos Melbourne
Alex Missiris Sydney
Benny Mitropoulos Melbourne
Kostas Mitropoulos Melbourne
Kostas Mytilinis Sydney
Leonidas Naoumis Brisbane
Dr Toula Nicolacopoulos Melbourne
Agapi Pashos Melbourne
Dimitris Paikopoulos Melbourne
Kostas Papanikitas Sydney
Nick Papanikitas Sydney
Δρ George Paxinos Σύδνεϋ
Shirley Peshos Sydney
Niki Pezaros Melbourne
Nondas Pezaros Melbourne
Phil Peladarinos Melbourne
Evangelos Plokamakis Melbourne
P.O. Melbourne
Helen Portellos Adelaide
Nikos Portellos Adelaide
Kyriacos Ppiros Adelaide
Panagiotis Ppiros Adelaide
Stavroula Ppiros Adelaide
Lamprine Rantas Adelaide
Adam Rorris Sydney
Arthur Rorris Sydney
Stan Salagaras Adelaide
Dimitra Sarelas Sydney
Peter Sarelas Sydney
Jeanette Sdrinis Melbourne
Kathy Sdrinis Melbourne
Athena Sergianis Melbourne
Effie Sfrantzis Melbourne
Constantine Spiropoulos Sydney
Efthalia Tsiangos Scheidle Melbourne
Jim Skazas Melbourne
Nikos Soulakis Melbourne
Jorge Sotirios Sydney
Ellie Speis Adelaide
Eleni Stamenitis Melbourne
Sotiris Stergiopoulos Melbourne
Christine Theodosaki Melbourne
Nick Thliveris Sydney
Sue Persa Thliveris Sydney
Nick Tsaktsiras Melbourne
Dr Michael Tsianikas Adelaide
Dr Kostas Tsingas Melbourne
Con Vaitsas Sydney
Stratos Vakkas Melbourne
Kathy Valassopoulos Melbourne
Alvaro Valenzuela Sydney
Dr Stella Valenzuela Sydney
Dr George Vassilakopoulos Melbourne
Olga Vasilopoulos Melbourne
Jim Vergis Sydney
Vasso Zangalis Melbourne

This statement was send to the Prime Minister of Australia Anthony Albanese MP.

The 110 respondents come from the entire spectrum of democratic politics in Australia, and from all walks of life, academics, professionals, business people, unionists, activists, retired and others. A number of them served for a long period of time on the Boards of the three largest secular Greek Australian organisations, namely the Communities of Melbourne, Sydney and Adelaide.

If you agree with this response, please feel free to forward it to the office of the Prime Minister.

Περί διεθνικών διασπορικών σπουδών (και πάλι, με δόση αυτοκριτικής): ΧΧ βήματα εμπρός και ΖΖ πίσω

Πρόσφατα αφιέρωσα πολύτιμο χρόνο απαντώντας σε εκτενή συνέντευξη και προτρέποντας μέσω αυτής στην ενίσχυση αλλά και ενδυνάμωση των σπουδών διασποράς και μετανάστευσης στην Ελλάδα. Τονίζοντας, παράλληλα, την ανάγκη για υψηλής ποιότητας έρευνα σε διάδραση με νέες θεωρητικές προσεγγίσεις και επεξεργασίες, πιστεύοντας ότι αυτός ο προσανατολισμός, αυτή η εξωστρεφής δηλαδή προσέγγιση, είναι μονόδρομος για τη σημερινή πανεπιστημιακή κοινότητα. Το θεώρησα αυταπόδεικτο, δυστυχώς, αφελώς όπως αποδείχτηκε.

Δεν φανταζόμουν, όπως συνειδητοποίησα περιδιαβαίνοντας κάποιες έρευνες και εντοπίζοντας τους θεσμικούς μηχανισμούς που τις συντηρούν, ότι παράγονται τόσο απλοϊκές και ιστορικά απαίδευτες αναλύσεις, ακόμα και από ερευνητές σημαντικών ερευνητικών κέντρων. Αναλύσεις που παρουσιάζονται σε συνέδρια, δημοσιεύονται σε επετηρίδες, και σε κάποιες περιπτώσεις επιβραβεύονται. Μου ήταν αδιανόητο ότι η παρωχημένη πλέον προσέγγιση της μετανάστευσης με κυρίαρχο ερμηνευτικό άξονα τη σχέση της με Αξίες, εργασιακό ήθος και επιχειρηματικότητα προκρίνεται, ζει και βασιλεύει. Διαβάζοντας ένιωσα την εφιαλτική διάσταση της ανιστόρητης ιδεολογίας διαφόρων στρωμάτων της ελληνοαμερικανικής μεσαίας τάξης να νομιμοποιείται σε πανεπιστημιακή γραφή.

Σε αυτές τις εργασίες αποσιωπάται ο κυρίαρχος ρόλος του ελληνικού και αμερικανικού καπιταλισμού στη διαμόρφωση και εμπειρία της μετανάστευσης, απουσιάζει παντελώς κάθε έννοια λευκότητας ως σχέση εξουσίας και ως ιδεολογική διάσταση -άμεσα συσχετισμένη με την αποδοχή και την οικονομική κινητικότητα-, εξαλείφεται ο ρόλος του ηγεμονικού αμερικανικού πολυπολιτισμού να ελέγχει διασπορικές εκφράσεις και αφηγήματα, διαγράφονται και λειαίνονται η πατριαρχία και οι σχέσεις που διαμορφώνει το φύλο. Μαζί με όλα αυτά ρίχνεται στον κάλαθο των αχρήστων και όλη η επίπονη έρευνα που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία τουλάχιστον σαράντα χρόνια ώστε να ιστορικοποιηθεί η διασπορά και να απεγκλωβιστούν οι σχετικές σπουδές της διασποράς και της μετανάστευσης από έναν προηγούμενο επιστημονικό μεσαίωνα.

Σε εκείνη την περίπτωση, λοιπόν, ενδυνάμωσης αυτών των σπουδών, η ανιστόρητη προσέγγιση θα διεκδικήσει χώρους, πόρους και κυρίαρχη θέση σε δίκτυα. Τα εγκώμια της επιχειρηματικότητας, οι έπαινοι στο ψυχικό σθένος, η αποθέωση της εθνικής (και εθνοτικής) υπερηφάνειας και της μυθολογίας της θα βρουν εύφορο έδαφος σε όσους επιθυμούν να μειώσουν την σημασία της κοινωνιολογικής σκέψης, να υποσκάψουν την κριτική ιστοριογραφία, να πολεμήσουν τη θεωρία καθώς και τις πολιτισμικές σπουδές, προωθώντας τελικά την νεοφιλελεύθερη ιδεολογία.

Κάπως έτσι λοιπόν διαμορφώνεται το πεδίο της μελέτης των ελληνικών διεθνικών διασπορών και το βαθιά πολιτικό ζήτημα τίθεται σε όλους τους εμπλεκόμενους σε κοινή θέα.

Γιώργος Αναγνώστου

Ελληνικός κινηματογράφος και κριτική συνείδηση, εγχώρια και παγκόσμια (μέσα και έξω)

Παρακολουθήσαμε πρόσφατα με τους φοιτητές μου την ταινία «Ράφτης», την οποία η τάξη προσέλαβε ιδιαίτερα επαινετικά. Χάρηκα ιδιαίτερα που αρκετοί εκτίμησαν τον μαγνητικά αργό ρυθμό της, κάτι που ομολογουμένως δεν περίμενα σε μια κοινωνία που καλλιεργεί διαφορετική σχέση με τον πραγματικό και κινηματογραφικό χρόνο. Κάποιοι δε αναγνώρισαν (και εκτίμησαν) το εμπορικό ρίσκο που με αυτόν τον τρόπο παίρνει η σκηνοθέτρια στα πλαίσια της Αμερικανικής αγοράς. Στο αισθητικό πλαίσιο, θαυμάσαμε την βιρτουόζο οπτική της κάμερας και εντοπίσαμε την δομική συμμετρία μιας σειράς εικόνων, ιδιαίτερα στο άνοιγμα της ιστορίας. Υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα «επανεφεύρεση του εαυτού», το κυρίως ερώτημα που θέτει ο Ραφτης, και την δραστικότητα της αφηγηματικής δραματοποίησής του. Μία φοιτήτρια δε εξέφρασε την επιθυμία να συμπεριλαμβανόταν μια λεπτομερής παρουσίαση της μύησης του αντρικού χαρακτήρα στην ερωτική συνεύρεση.

Σε μια κουλτούρα που είθισται να ερμηνεύει την προσαρμογή σε καταστάσεις κρίσης και την οικονομική ανέλιξη με όρους ατομικής πρωτοβουλίας––επιχειρηματικότητα, άρπαγμα ευκαιριών, ρίσκο, επιμονή, υπομονή, και το πρόσφατο σουξέ «σθένος» (resilience)––δεν αποτέλεσε έκπληξη ότι η ταινία προσλήφθηκε, αναγνωρίστηκε στην μετάφραση αν θέλετε, ακριβώς σε αυτά τα πλαίσια.

 
Αυτή η πρόσληψη φανερώνει πόσο τρωτή είναι η ταινία στην οικειοποίησή της από την φιλελεύθερη ιδεολογία. Αναλογιζόμενος την υποδοχή της στην Γερμανία για παράδειγμα (δεν έχω διαβάσει τις ανάλογες κριτικές) φαντάστηκα κάποιους να την επαινούν, να λένε και δασκαλίστικα να κουνάνε το δάχτυλο τους, «κοίτα πώς η κρίση δραστηριοποιεί τους Έλληνες, πώς τους προωθεί προς την καινοτομία, πώς τους αναγκάζει να ξεφεύγουν από τις παραδοσιακές δομές, πώς η ζωή τους μετατρέπεται σε μια επιχειρηματική και προσωπική περιπέτεια». Open-ended ναι, αλλά επανεκκίνηση, συνεχής κίνηση προς εύρεση ευκαιριών, «άδειες επιτέλους να είναι οι καρέκλες από την ραστώνη του καφενείου και του καλοκαιριού»…

Ή, σε ιδεολογικά συγγενικά πλαίσια, κάποιους Αμερικανούς να επικροτούν τον αντρικό ήρωα για την ατομική προσπάθεια, την τόλμη που επιδεικνύει. Να συναινούν στην κουλτούρας της νέας αρχής από την οπτική, «κοίτα πώς η προσωπική πρωτοβουλία πυροδοτεί την αλλαγή, πώς ανοίγει το άτομο προς τις ευκαιρίες, την προοπτική της κινητικότητας και επιτυχίας (την διαβόητη συντηρητική ιδεολογία του bootstraps)». Αυτή ήτανε μέγιστα η ερμηνευτική πρόσληψη της ταινίας από τους φοιτητές.

Αναπόφευκτα λοιπόν η κριτική σκέψη οδηγείται προς την δημόσια παρουσίαση και πρόσληψη της ταινίας, πώς θα στηνόταν η τρικλοποδιά στην νεοφιλελεύθερη ανάγνωση, πώς θα εξουδετερωνόταν η παγίδα της.

 
Δεν το έχω σκεφτεί συστηματικά, αλλά σκεφτόμουν αν σε δημόσιες παρουσιάσεις και κριτικές να αναγνωριζόταν ρητά η πιθανότητα νεοφιλελεύθερης ερμηνείας και να ανατρεπόταν επί τόπου. Διότι ο φιλελευθερισμός ακυρώνει τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που δημιουργούν ταξικές και φυλετικές ιεραρχίες, παραβλέπει την υλική και συμβολική βία του να καταστρέφει ή να φρενάρει ανθρώπινες ζωές· να τραυματίζει και να κατασπαράσσει. Για αυτό και πρέπει να πολεμηθεί.

 
Να τονιζόταν, για παράδειγμα, ότι ο ράφτης ήρωας (Νίκος) δεν είναι ο οποιοσδήποτε τυχόν εργαζόμενος στην αγορά εργασίας. Υπάρχει μια ιδιαιτερότητα στο γεγονός ότι στην εργασία και τέχνη του κατέχει ένα καίριο πατροπαράδοτό πολιτισμικό κεφάλαιο (cultural capital), είναι αυτή η κληρονομιά γνώσεων και επιδεξιοτήτων που του προσφέρει την ευκαιρία για κάποιες καλές πιθανότητες στην δεύτερη ζαριά. Κάτι που δεν θα το κατείχε κάποιος άλλος εργαζόμενος, ένας υπάλληλος σε σούπερ μάρκετ ας πούμε, όπου τα περιθώρια για επανεφεύρεση στην οικονομία της κρίσης θα ήταν ασφυκτικά στενά. Οι δεύτερες ευκαιρίες συνδέονται με των οικογενειών τις ταξικές και κοινωνικές ιστορίες και αυτό οφείλεται να ονομαστεί. Δεν ξεκινάει ο κεντρικός χαρακτήρας στον «Ράφτη» από το μηδέν…

 
Ακόμη, η ιστορία δεν σχετίζεται με το αγωνιζόμενο άτομο και μόνο (τον Νίκο) αλλά και τα αλληλοβοηθητικά κοινωνικά δίκτια που αυτός ο χαρακτήρας εμπλέκεται, έστω και στην μινιμαλιστική κλίμακα των δυο. Η συνέργεια της κεντρικής ηρωίδας (Όλγας) μέσω των δεξιοτεχνιών και γνώσεών της (γυναικεία μόδα και προτιμήσεις) είναι καταλυτική στην επανεφεύρεση του ράφτη (και ως επαγγελματία αλλά και ως άντρα βοηθούντος του μπολιάσματος του έρωτά της––κάτι που του τόνωσε, αν όχι δημιούργησε, αυτοπεποίθηση).

Δεν πρόκειται λοιπόν εδώ για ατομοκεντρική αλλά κοινωνικά διαμεσολαβημένη επιτυχία. Η συνέργεια του Νίκου και της Όλγας δημιουργήθηκε από τυχαίες συνθήκες (ήταν γείτονες και η Όλγα έτυχε να είναι διαθέσιμη), δεν σημαίνει ότι αυτού του είδους οι πηγές υποστήριξης είναι διαθέσιμες σε όλους όσους παλεύουν να σταθούν στα πόδια τους…

Το γεγονός δε ότι ο ράφτης ανοίγεται στο άγνωστο με φορτίο τα νέα του γνωσιολογικά εφόδια (το δεύτερο πολιτισμικό του κεφάλαιο αποκτημένο χάρη στην ηρωίδα), δεν σημαίνει ότι είναι σε θέση να το πράξει και η Όλγα που έχει να διαπραγματευτεί τα όρια που της επιβάλλει ο θεσμός της οικογένειας. Τίθεται επομένως και η έμφυλη διάσταση. Μια νέα φλόγα ναι, κινεί τώρα την Όλγα και μεταφέρεται στο κορίτσι της, αλλά πώς θα αντιδράσει ο άντρας της ο πολλά βαρύς;

Πεπειραμένοι κριτικοί κινηματογράφου θα εντόπιζαν είμαι βέβαιος και άλλο οπλοστάσιο εναντίον της νεοφιλελεύθερης οικειοποίησης της ταινίας, αν και οι λίγες, ομολογουμένως, κριτικές που έχω διάβασα δεν είδα να θέτουν τα παραπάνω ερωτήματα.

Όλα τα παραπάνω κατευθύνουν την σκέψη μου στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης του Ελληνικού κινηματογράφου. Ο Ράφτης έχει αναγνωρισθεί και τιμηθεί πολλαπλώς σε διεθνή φεστιβάλ. Και μπράβο του.

 
Την ίδια στιγμή η παγκόσμια εμβέλειά του προσφέρει ένα παράδειγμα στο άμεσο μέλλον σχετικά με τον ρόλο των κινηματογραφιστών και συνάμα κριτικών στην πλαισίωση των ελληνικών ταινιών παγκόσμια.

Στο «δικό μου τετράδιο», η επιτυχία κάποιας ταινίας στο παγκόσμιο στερέωμα που βασίζεται στην συναίνεση σε ανιστόρητες ιδεολογίες αποτελεί δραματική οπισθοχώρηση του προοδευτικού κινηματογράφου (και συνεπώς Λόγου), όχι αφορμή για θριαμβολογία και εθνικής/διασπορικής υπερηφάνειας.

 
Οι κινηματογραφιστές λοιπόν που τάσσονται υπέρ μιας τέχνης που είναι κριτικά υπεύθυνη στα κοινωνικά προβλήματα οφείλουν να κάνουν το κοινωνιολογικό και πολιτικό τους homework. Δεν χωράει «αθωότητα» εδώ. Ταυτόχρονα, σε αυτήν την συγκυρία ιδιαίτερα, οι κριτικοί είναι σε θέση να συμβάλλουν τα μέγιστα, είτε ως σύμβουλοι σε κινηματογραφικά σενάρια είτε ονομάζοντας τι παίζεται ιδεολογικά κάθε στιγμή που τα φώτα σβήνουν και η οθόνη θέτει σε κίνηση τις διαδρομές του ακροατηρίου προς (ιδεολογικές) φαντασιώσεις και κοινωνικές ερμηνείες. Ο κριτικός δημόσιος λόγος να φωτίζει αυτές τις διεργασίες μαχητικά, μεσολαβώντας στην εγχώρια αλλά και παγκόσμια πρόσληψη του ελληνικού κινηματογράφου, μια διαδικασία που ανοίγει ακόμη ένα πεδίο διεθνικής κυκλοφορίας της κριτικής μας σκέψης.

Γιώργος Αναγνώστου

Επικήδειος για τον Τάσο Αναγνώστου (1956-2024)

 

Θεωρούσα ότι το γνώριζα αλλά δεν ήμουν σε θέση να μετρήσω το βάρος και την βαθύτητά του. Από την θέση ενός μετανάστη αδερφού που οι συνθήκες τον ανάγκασαν να είναι για πολλά χρόνια παρών μόνο από μακριά (υπήρξε και η επί δεκαετίας συνεχής απουσία μου εκείνη τη μοιραία δεκαετία [1987-1997]): Αν φωτίζουν κάτι οι φόροι τιμής που διαβάζω και που του αποδίδονται από ανθρώπους που τον εκτίμησαν είναι ότι φωτίζουν πόσο άγνωστοι σε εμάς τελικά από την διασπορά είναι οι οικείοι μας και πόσο άγνωστοι, φαντάζομαι, είμαστε εμείς της διασποράς για αυτούς. Ο διασκορπισμός που επιφέρει η απομάκρυνση συνδέεται παράλληλα και με τον διασκορπισμό των ιστοριών μας. Πολλές φορές πολλές από αυτές τις παίρνει ο άνεμος και έτσι λιώνουν κι αυτές την στιγμή που σβήνουν οι άνθρωποι μας. Θαμμένοι αυτοί, σιωπηλές και αυτές κάτω από το χώμα οι σωροί οικογενειακών ιστοριών.

Υπάρχουν βέβαια και οι συναντήσεις, οι κάποιες εξομολογήσεις, τα σχόλια, αναμνήσεις, οι πολύτιμες στιγμές (μερικής) αναγνώρισης, τα σχέδια για το μέλλον, «το άλλο καλοκαίρι θα…». Οι συντμήσεις που ο φακός της οικογενειακής μνήμης προσδίδει νόημα. Με αυτά τα θραύσματα λοιπόν θα πορεύομαι, αλλά θα παίρνω δύναμη να προχωρώ και με κάτι παραπάνω. Δυο στάσεις ζωής που με ενέπνευσε και θα συνεχίσουν να με συνοδεύουν, φυλαχτά ηθικής & πολιτικής (κάτι που αποτυπώθηκε σε αρκετά από τα σχόλια που είδα).

• Την αποκτημένη αλήθεια με κόπο, θαρραλέα να την λες. Κι ας γνωρίζεις θα πληθαίνουν οι εχθροί, κι αν ακόμη η έλλειψη ισχύος θα σε καθιστά μέρα με την μέρα όλο και πιο ευάλωτο. Την ιδιοτελή αλήθεια των ισχυρών να πολεμάς, να μην τους επιτρέπεις την τελευταία λέξη. Ακόμα και από το καμαράκι σου εσύ όταν θριαμβολογούν αυτοί με φόντο το Αιγαίο και βίλλες εξαγορασμένες με χειροφιλήματα στην εξουσία …

• Τους νέους να τους υποστηρίζεις γενναιόδωρα, να αγαπάς το έργο τους ακόμη πιο πολύ κι από το δικό σου. Γιατί αυτοί είναι που θα προχωρήσουν την συζήτηση, θα πάνε πέρα από εσένα αλλά και εσύ μέρος της ιστορίας τους θα είσαι. Και όταν με το καλό βγουν στην αγορά εσύ να είσαι ο καλοπροαίρετος και αυστηρός κριτής γιατί είναι ο τρόπος για το καλό τους να συμβάλλεις. Αν έχουν αυτογνωσία και ελεγχόμενο εγωισμό ελπίζει κανείς δεν θα στραφούν εναντίον σου. Και αν έτσι κοντόφθαλμοι αποδειχτούν, ποτέ μην μετανιώσεις για την φροντίδα που επέδειξες, όπως όφειλες.

Αυτή είναι η παρακαταθήκη του, αυτό είναι το πιο σημαντικό του δώρο που μεταφέρω, αυτή η χαρισμένη κληρονομιά.

Ο Τάσος είχε μια στοίβα δημοσιεύσεών μου στα αριστερά, όπως καθόταν, του γραφείου του. Ένα αρχείο σε δημόσια θέα, ένας χώρος σύντμησης που λέγαμε. Αποτελούσε πηγή υπερηφάνειας, το αντίτιμο μιας σημαντικής απώλειας λόγω της εξόδου μου από την πόλη, της αναχώρησης μου, της μετανάστευσης που έκοψε μαχαίρι την προοπτική μιας αδερφικής επαγγελματικής συνεργασίας. Όταν δημοσίευα λοιπόν στα ελληνικά, κάτι που είχε πυκνώσει τελευταία, η πιο μεγάλη μου χαρά μου ήταν ότι πρόσθετα στην χαρά του. Ένας πολλαπλασιασμός εκπλήρωσης.

Τώρα αυτό έχει κοπεί, έχει διακοπεί, ανεπανόρθωτα.

Ένας τρόπος μνημοσύνης, όταν τυχαίνει και διαβάζετε κάτι δικό μου, σας παρακαλώ, προσπαθήστε να διακρίνετε και την παρουσία του Τάσου όπως τον ξέρατε στο κείμενο. Το ύψος (και ίσως το ύφος του), κάποια ίχνη θα είναι εκεί.

Σε όσους τον τιμήσατε, σας ευχαριστώ εκ βάθους καρδιάς. Προς την Τασία, την ακούραστη σύντροφό του με Ιώβεια υπομονή και απέραντη αγάπη, έχω μόνο λατρεία.

Μοιράζομαι και την τελευταία μας φωτογραφία μαζί, Ιούνιος 2024.

Με αγαπημένους του ανθρώπους, στην αγαπημένη του Θεσσαλονίκη, χώρος λατρείας και μνήμης για την νεανική ελευθερία που τόσο απλόχερα μας πρόσφερε. Η «μαύρη Φορντ».. που μας θύμισε και η Αθηνά.

Ταλαιπωρήθηκε τεράστια ο Τάσος τις τελευταίες δεκαετίες. Μπόρες και καταιγίδες αλλεπάλληλες. Οι συμφορές εγγραφήκαν στο σώμα του, στην ψυχή του, στην φωνή του, στο δέρμα του, στα οικονομικά του. Στην περιορισμένη κινητικότητά του… Κι αν τυχόν διακρίνατε πίκρα στα μάτια του, το αξεπέραστο χιούμορ του μόνο ίχνη επέτρεπε να διαφανούν. Όλοι μας βέβαια κάνουμε λάθη. Αλλά υπήρξαν αδικίες, προδοσίες, πισώπλατα χτυπήματα (και τώρα κροκοδείλια δάκρυα). Έχετε δει το βλεμμα του σε εκείνη την φωτογραφία;

Λέων στο ζώδιο, λιοντάρι στην αξιοπρέπεια του και τεράστια εσωτερική δύναμη (που την θαύμαζα). Αν κάποιες στιγμές υπήρχε κάτι αινιγματικό ήταν που κάποια πράγματα δεν τα χωρούσαν οι λέξεις. Αν υπήρχε κάτι δύσκολο, γνώριζα τις αιτίες.

Τα τελευταία χρόνια, μακριά από πολλούς χώρους, απομακρυσμένος από κύκλους, μοναχικός συχνά, και αυτοεξόριστος θα τον πετύχαινες θαμώνα στο στέκι του να σιγοπίνει το αραιωμένο του ποτό, τον αγαπημένο του Άρη να παρακολουθεί, παρηγοριά ταξίδι στα φοιτητικά χρόνια.

Λοιπόν αίρονται οι απαγορεύσεις Τάτσι, ελευθερία κινήσεων που τόσο μα τόσο σου έλλειπε… Το ουϊσκάκι σου τώρα λοιπόν να παραγγέλλεις όπως παλιά το γούσταρες.

Αντίο Τασούλη μου

Οκτώβριος 6, 2024