Το ταξίδι του «αυτοδημιούργητου μετανάστη» από την Αμερική στην Ελλάδα

Η εικόνα του «αυτοδημιούργητου μετανάστη» δεν αποτελεί απλώς μια προσωπική έκφραση υπερηφάνειας· στα Αμερικανικά πλαίσια τουλάχιστον είναι στενά συνυφασμένη με την οικειοποίησή της από κόμματα και πολιτικά ρεύματα, και με συντηρητικές και φιλελεύθερης εκφράσεις τους.

Αποτέλεσε για παράδειγμα τον κεντρικό άξονα της στρατηγικής του προέδρου Νίξον την δεκαετία του 1970 στο (επιτυχημένο) πρόγραμμα του να ακυρώσει κοινωνικά προγράμματα υποστήριξης των φτωχογειτονιών και των φυλετικών μειονοτήτων. (Αφού οι λευκοί εθνοτικοί είναι αυτοδημιούργητοι γιατί να προσφέρεται κυβερνητική βοήθεια σε φυλετικές μειονότητες, δεν κουραζόταν να επαναλαμβάνει, «ξεχνώντας» τα ιστορικά προνόμια της αποδοχής των πρώτων.)

Ο Νίξον εξέφραζε την αντίδραση στα κέρδη του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων και προσπάθειες των δημοκρατικών για την υποστήριξη της εργατικής τάξης. Κάτι που συνεχίστηκε με τον Φορντ, τον Ρήγκαν και γενικά με το ρεπουμπλικανικό κόμμα (αλλά και φιλελεύθερους) μέχρι τις μέρες μας.

Η ιστορία των πολιτικών χρήσεων της ιδεολογίας αυτής μας προειδοποιεί για τους πολιτικούς κινδύνους που ελλοχεύει και τον σχετικό τρόπο που κατανοούμε την κοινωνία. Μεταξύ άλλων, στο πανταχού παρόν και πολιτικά προσδιορισμένο αφήγημα του αυτοδημιούργητου μετανάστη, οι φτωχοί φέρονται οι ίδιοι ως υπεύθυνοι της κατάστασης τους («δεν προσπάθησαν αρκετά, δεν τόλμησαν να επιχειρήσουν»). Ταυτόχρονα, η κοινωνιολογική θέαση της κοινωνίας αποθαρρύνεται, η ιστορική μνήμη λογοκρίνεται, και η κριτική σκέψη παραγκωνίζεται (μια και αντιστέκονται στην ιδεολογία της επιτυχίας ως αποκλειστικά προσωπικής προσπάθειας).

Μια ματιά στα ηγεμονικά ελληνοαμερικανικά παραδείγματα που την ασπάζονται ευλαβώς θα ήταν άκρως διαφωτιστική.

Ο υπερήφανος ισχυρισμός της αυτοδημιουργικότητας λοιπόν κάθε άλλο παρά πολιτικά αθώος είναι. Είναι ο δούρειος ίππος για την θέαση της κοινωνίας ως ενός ανοικτού και ισότιμου πεδίου αγωνιζόμενων μονάδων χωρίς αναφορά στις κοινωνικές δομές, ταξικές ανισότητες, και κρατικές πρακτικές (οι ευκαιρίες υπάρχουν, προσπαθεί να μας πείσει, ο πιο επιχειρηματικός θα τις αδράξει.)

Ενώ παρουσιάζεται απολιτική προωθεί τις πολιτικές ιδέες του νέο-φιλελευθερισμού που βλέπει την επιχειρηματικότητα ως πανάκεια και τα κοινωνικά προγράμματα ως πρόβλημα, εμπόδιο για την ανάπτυξη.

Στην διεθνική μεταφορά της ιδεολογίας του αυτοδημιούργητου ατόμου από την Αμερική στα ελληνικά πολιτικά δρώμενα καλό θα είναι να λάβουμε όλα τα παραπάνω υπ’ όψη μας. ...